دانشمندان قرن‌هاست تلاش می‌کنند با شناخت منشأ بیماری‌های مختلف، مردم را از وحشت آنها رها کنند و امید به زندگی را افزایش دهند.

بسیاری از بیماری‌هایی که امروز برای ما قابل درمان و عادی تلقی می‌شوند، روزگاری نه‌چندان دور ناشناخته‌هایی ترسناک بودند. همان گونه که این روزها سرطان، مهلک‌ترین بیماری قرن تلقی می‌شود. وقتی سلول‌های بدن به شکل نرمال و طبیعی به فعالیت خود ادامه ندهند و تولیدمثل نامنظم و غیرعادی به جای فعالیت طبیعی داشته باشند، در واقع بافت‌های سلولی بدن را به تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم تبدیل می‌کنند.
 

انقلابی بزرگ در تشخیص سرطان

دانشمندان قرن‌هاست تلاش می‌کنند با شناخت منشأ بیماری‌های مختلف، مردم را از وحشت آنها رها کنند و امید به زندگی را افزایش دهند. با وجود حجم عظیم بودجه تحقیقاتی که بشریت در دوران معاصر برای تحقیق در حوزه درمان سرطان صرف کرده، هنوز راه‌حل مشخصی برای درمان این بیماری کشف نشده و همچنان سرطان و راهکار مقابله با آن برای پزشکان ناشناخته باقی مانده است. دیوید وانگ، استاد آنکولوژی (غده‌شناسی) دانشگاه کالیفرنیا، بتازگی روشی ابداع کرده است که با استفاده از یک قطره بزاق دهان می‌توان مراحل اولیه شکل‌گیری و پیشرفت سرطان ریه را تشخیص داد؛ آن هم قبل از آن که وضعیت جسمانی فرد به شرایط حاد برسد.
 

تشخیص سریع، دقیق و ارزان‌قیمت سرطان

وانگ و تیم همکارانش طی مطالعات خود متوجه شدند در بزاق تکه‌هایی از آران‌ای (RNA) وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان به روند شکل‌گیری سرطان پی‌برد. همین یافته علمی سبب شد آ‌نها تست نمونه‌برداری مایع برای تشخیص سرطان با بزاق بسازند. دیوید وانگ در این باره به بی‌بی‌سی گفته است: در یک قطره بزاق، اطلاعات حیاتی زیادی وجود دارد. با کمتر از یک قطره می‌توان در ده دقیقه این تست را انجام داد. تصور کنید در مدتی به اندازه زمانی که در مطب دکتر منتظر ویزیت نشسته‌اید می‌توان این کار را انجام داد.

دکتر بابک بهار، فوق‌تخصص سرطان و خون بزرگسالان و معاون آموزشی بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی درباره این یافته می‌گوید: دستاورد علمی این دانشمند آمریکایی چینی تبار برای تشخیص سرطان با کمک بزاق، باعث وقوع انقلابی بزرگ تا سال 2020 در تشخیص سرطان ریه خواهد شد.

 

هزینه تشخیص سرطان با 140 هزار تومان

این روزها هزینه‌های تشخیص و درمان بیماری، بسیار بالاست و همین یکی از عوامل بازدارنده برای انجام آزمایش‌های دوره‌ای است. چه‌بسا این عامل مانع تشخیص زودهنگام بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. یکی از نکات قابل توجه درباره دستاورد علمی وانگ، پایین بودن هزینه تشخیص سرطان از طریق بزاق است.

دکتر بهار در ادامه با بیان این که چنین دستاورد علمی‌ای به علت شیوع سرطان در چین ابتدا آنجا اجرا می‌شود، تأکید می‌کند: به نظر می‌رسد این روش تشخیصی بزودی در کل اروپا استفاد شود. در ضمن افراد می‌توانند با خرید وسایل تست نمونه‌برداری مایع از داروخانه‌ها با قیمت 30 تا 40 دلار (حدود 140 هزار تومان) در مدت ده دقیقه نسبت به مبتلا بودن یا نبودن به سرطان در خود مطلع شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است با کمک بزاق دهان نه‌تنها امکان تشخیص سرطان ریه، بلکه سرطان‌هایی چون معده، پستان، لوزالمعده و حتی تخمدان وجود خواهد داشت و جای تعجب نیست اگر این دانشمند، جایزه نوبل پزشکی 2016 را دریافت کند.

 

امکان حذف شیمی درمانی از فرآیند درمان

شیمی‌درمانی، مکملی برای جراحی‌های مربوط به سرطان‌ها و راهکاری به منظور جلوگیری از تقسیم و تکثیر سلول‌‌های سرطانی است. داروهای شیمی درمانی از طریق خون به سلول‌‌های سرطانی و تمام قسمت‌های بدن منتقل می‌شوند. این داروها عوارض جانبی دارند و موجب تخریب سلول‌های سالم هم می‌شوند. البته این عوارض موقتی هستند، بعد از پایان دوره درمان قطع می‌شوند و امکان بازسازی بسیاری از صدمات وارده به وجود می‌آید.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره ویژگی قابل توجه این دستاورد پزشکی می‌گوید: معمولا تغییرات ژنتیک دو تا سه ماه قبل از بروز سرطان در خون و بزاق اتفاق می‌افتد. با استفاده از این روش، امکان تشخیص سرطان پنج تا شش ماه قبل از آن که بیماری شدت یابد، وجود دارد و به واسطه این قابلیت به نظر من بحث شیمی‌درمانی بیماران سرطانی در سال‌های آینده برچیده می‌شود. به گفته دکتر بهار، تشخیص زودهنگام بیماری‌های مذکور باعث می‌شود عامل بیماری در همان مرحله اول با یک عمل جراحی ساده از بدن بیمار حذف شود و دیگر به شیمی درمانی یا رادیوتراپی به عنوان بخش مکمل درمان نیازی نباشد.

 

همه روش‌های تشخیص سرطان قابل اجرا نیستند

استفاده از زنبور عسل، آموزش سگ‌ها برای تشخیص سرطان، مصرف بیکربنات سدیم، ویروس‌های ضدسرطان مغز، استفاده از نانوذرات طلا و حس بویایی سگ ازجمله روش‌هایی هستند که برای تشخیص سرطان معرفی شده‌اند و تحقیقات متنوعی درخصوص چگونگی به‌کارگیری آنها انجام شده است.

دکتر بهار در پاسخ به این پرسش که آیا همه این روش‌های تشخیصی مورد تأیید و قابل اجرا هستند، می‌گوید: استفاده از حس بویایی سگ برای تشخیص سرطان مورد تأیید است و مقاله‌هایی نیز در این باره ارائه و منتشر شده است، اما از این روش در آزمایش‌های بالینی استفاده نمی‌شود. نتایج تحقیقات نشان داده است با توجه به قدرت 200 تا 300 برابری بویایی سگ، امکان تشخیص سرطان‌هایی مانند مثانه و پستان با کمک این حیوان وجود دارد. برای استفاده از این روش باید بتوانیم مواد و کیت آزمایشگاهی آن را بشناسیم و بسازیم؛ در غیر این صورت امکان استفاده از سگ در تشخیص‌های بالینی وجود ندارد. وی درباره سایر روش‌های تشخیص سرطان ادامه می‌دهد: آزمایش خون، ‌رادیوگرافی از قفسه سینه (CXR)، ماموگرافی، سونوگرافی، ‌نمونه برداری، ‌آندوسکوپی، ‌آزمایش ادرار و ‌آزمایش خون مخفی در مدفوع، از دیگر روش‌های تشخیص سرطان‌ها هستند.

 

ویژگی‌های روش تشخیص سرطان از بزاق

علاوه بر سرعت و دقت، ویژگی مهم دیگر این روش تشخیصی، این است که بدون درد و خونریزی انجام می‌شود و در داروخانه، مطب و مناطق دورافتاده و محروم از امکانات قابل اجراست. اگر از این روش یا سایر روش‌های مشابه آن که هزینه تخصصی و پیچیدگی بالایی نداشته باشند و در عین حال جواب قطعی در کوتاه‌‌مدت ارائه کنند بتوان در تشخیص اولیه بسیاری از سرطان‌های قابل درمان دیگر نیز بهره گرفت، در این صورت می‌توان به آغاز دوران تازه‌ای در مقابله و درمان سرطان خوشبین بود.