تشنج، تغییر ناگهانی فعالیت حرکتی در فرد است که ناشی از اختلال در فعالیت الکتریکی مغز بوده و در کودکان نیز شایع است. یکی از شایع‌ترین انواع تشنج در کودکان، تشنج ناشی از تب است که البته معمولا سرنوشت خوبی دارد، اما گاهی نیز به علت یک بیماری خطرناک مانند مننژیت (التهاب و عفونت پرده‌های مغزی) ایجاد می‌شود.

تشنج ناشی از تب معمولا در کودکان 1 تا 5 سال رخ می‌دهد، هر چند گاهی قبل از یک سالگی یا بعد از پنج سالگی هم دیده می‌شود. در برخی خانواده‌ها تشنج بسیار شایع‌تر بوده که به علت زمینه ژنتیکی است.

تشنج ناشی از تب معمولا با افزایش سریع درجه حرارت بدن رخ می‌دهد. البته گاهی نیز کودک در ابتدا دچار تشنج شده و پس از آن والدین متوجه وجود تب در کودک خود می‌شوند.

بعضی از والدین هیچ پیش اطلاعی درباره تشنج ندارند و حتی در صورت بروز علائم آن، متوجه نمی‌شوند. بنابراین به طور خلاصه به بعضی از علائم آن اشاره می‌شود.

در گروهی از بیماران هنگام تشنج ابتدا هوشیاری از بین رفته، سپس دچار انقباضات عضلات می‌شوند که معمولا حدود 10 تا 30 ثانیه طول می‌کشد.

در این زمان بعضی از بیماران دچار کبودی صورت (به اصطلاح سیانوز) یا انحراف چشم‌ها به سمت بالا و عقب می‌شوند.

انقباضات عضلات باعث خم شدن و قوس برداشتن بدن می‌شود و پس از آن بیمار به طور متناوب دچار حرکات انقباض و انبساط عضلات می‌شود که به صورت لرزش‌های پرشی تند دیده می‌شود.

در انتهای این علائم معمولا وضعیت تنفسی بیمار به حالت قبل بازگشته و کبودی بیمار نیز از بین می‌رود.

بیماران بزرگ‌تر در پایان ممکن است دچار بی‌اختیاری ادرار شوند.

پس از تشنج ممکن است بیمار دچار خواب آلودگی و بی‌حالی شود.

آنچه ذکر شد کامل‌ترین و شایع‌ترین علائم تشنج به خصوص هنگام تب است، وگرنه بسیاری از بیماران ممکن است بعضی از آنها را تجربه کنند.

چه کنیم؟
هنگامی که کودک دچار تشنج می‌شود، به هیچ وجه استرس نداشته باشید.

آرامش خود را حفظ کرده و کنار کودک خود بمانید.

کودک را به یک طرف بخوابانید تا در صورتی که استفراغ کرد، مواد استفراغی باعث خفگی او نشود و لباس‌های او را آزاد کنید.

در صورتی که قبلا پزشک برای کودک‌تان دارویی به منظور استفاده در هنگام تشنج (البته فقط به صورت مقعدی) تجویز کرده، آن را با آرامش به کار ببرید.

نیازی نیست دندان‌های کودک را از هم باز کنید، فقط مطمئن شوید زبان کودک تحت فشار نباشد.

بعضی از والدین هنگام تشنج کودک به خصوص در همراه بودن با تب سعی می‌کنند او را پاشویه کنند و یا زیر آب سرد بگیرند. به یاد داشته باشید هیچ کدام از این روش‌ها موثر نیستند.

بعد از توقف تشنج اگر کودک‌تان تب داشته باشد، می‌توانید از شیاف استامینوفن استفاده کنید.

از آنجا که تشنج ناشی از تب گاهی ناشی از علل مهم و خطرناک است و همچنین به دلیل این‌که بعضی از علل تشنج‌های بدون تب مثل کمبود قند و کلسیم نیاز به درمان اختصاصی دارد، بلافاصله پس از بروز تشنج به اورژانس زنگ بزنید و یا کودک را سریعا به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید.

چگونه از تکرار تشنج پیشگیری کنیم؟

پس از ترخیص از بیمارستان اگر دارویی برای کودک‌تان تجویز شده است، به منظور پیشگیری از تکرار تشنج آن را همیشه و به موقع به کودک تان بدهید.

فراموش نکنید داروی کودک را در مهمانی یا مسافرت به همراه داشته باشید.

اگر کودک‌تان دچار تشنج همراه با تب بوده، در سایر موارد تب (به هر علتی) درمان اولیه شما باید کاهش تب با استفاده از تب‌برهایی مانند استامینوفن و یا در صورت نیاز بروفن باشد.

همچنین استفاده از پاشویه با آب ولرم (بدون الکل یا نمک) نیز مفید است.

فراموش نکنید در مواقع تب یا تشنج در مورد استفاده از داروهای خاص مانند دیازپام به صورت خوراکی یا مقعدی قبل از ترخیص، از پزشک کودک‌تان یک دستورالعمل بگیرید و مطمئن شوید روش استفاده از آن را به خوبی فرا گرفته‌اید.

تشنج ناشی از تب
تشنج‌های ناشی از تب شایع‌ترین اختلال تشنجی دوران کودکی هستند که معمولا روند خوبی در آینده دارند، اما ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های عفونی (سپسیس و مننژیت) باشند.

بنابراین هر کودک مبتلا به تشنج را که به نزد پزشک می‌آورند، حتما باید علت تب مشخص شود.

سن شروع این تشنج‌ها نه ماهگی تا پنج سالگی (بخصوص 14 تا 18 ماهگی) است و سه درصد کودکان دچار تشنج شیرخوار هستند.

زمینه ژنتیک در تشنج ناشی از تب بسیار پررنگ است. پس در گرفتن شرح حال باید به سابقه خانوادگی توجه ویژه‌ای داشت.

تشنج‌ها معمولا در تب 39 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر اتفاق می‌افتد و میزان عود تشنج ناشی از تب 30 تا 50 درصد است.

کودکان دارای تب پایین‌تر از 39 درجه، دارای سابقه خانوادگی و کودکانی که در سن زیر 12 ماهگی دچار تشنج می‌شوند، در آینده بیشتر در معرض خطر عود تشنج ناشی از تب یا ابتلا به صرع هستند.

درمان کودکان مبتلا به صرع
برای ارزیابی کودکان از سی تی اسکن و نوار مغز (EEG) استفاده می‌شود.

کودکانی که تشنج‌شان بیش از پنج دقیقه طول کشیده است، باید در مراکزی مجهز به وسایل پیشرفته برای کنترل تشنج بستری شوند.

درمان‌های دارویی، جراحی و درمان‌های متفرقه از جمله رژیم غذایی کتوژنیک و تحریک عصب واگ برای تشنج در کودکان وجود دارد که متخصص کودکان بسته به نوع و شدت تشنج و نتایج EEG (الکتروانسفالو‌گرافی یا نوار مغزی) و تصویربرداری‌های مختلف، بیماری‌های زمینه‌ای کودک و عوارض هر درمان، از آنها استفاده می‌کند.